राम नारान बाजेको "इज्जत"

गाउँको चौतारीमा बसेर गफ हाँक्नु राम नारान बाजेको नित्यकर्म जस्तै थियो। उनको गफको मुख्य विषय हुन्थ्यो – "आफ्नी स्वास्नीलाई कसरी तह लगाउने?" उनी छाती फुलाउँदै भन्थे, "मेरी बुढी त मेरो अगाडि चुँसम्म बोल्न सक्दिन। अलि अटेर गर्न खोजी भने दुई लाठी बजाईदिन्छु, अनि सिधा हुन्छे। लोग्नेमान्छेको रवाफ त हुनैपर्छ नि हैन! स्वास्नीले टाउकोमा टेक्ने बित्तिकै भुईमा ल्याई हाल्नु पर्छ हैन!" सुन्नेहरु कोही मुसुमुसु हाँस्थे, कोही टाउको हल्लाउँथे, तर कसैले पनि मुख फर्काएर प्रतिवाद गर्दैनथ्यो।

किन भने प्रतिबाद गर्‍यो भने प्रतिबाद गर्ने माथि नै जाइलाग्ने राम नारान बाजेको खत्तम बानी थियो। बिरोधिको कुरा कैले नसुन्ने र तुरुन्त जाई लाग्ने बानी भएकोले कसैले प्रतिबाद पनि गर्दैनाथ्यो अनि मतलब पनि गर्दैन थियो। तर गफ सुन्नेहरुले त्यो गफाडी बाजेको कथा सुन्न जांदा फोकटको सितन सहित जांड रक्सी पनि खान पाउने भएकोले मन नलागे पनि हो मा हो मिलाइ दिन्थ्यो। राम नारान बाजे मख्ख पर्थ्यो। आफ्नो इज्जतको कुरो थियो|

घरमा भने उनकी श्रीमती, सुन्तली बज्यै, दिनरात काममा जोतिन्थिन्। उनको जिउमा र अनुहारमा कहिलेकाहीँ देखिने नीला डाम र सुन्निएको आँखाले राम नारान बाजेको "रवाफ"को साक्षी दिन्थ्यो। तर उनी कसैलाई केही भन्दैनथिन्, चुपचाप आफ्नो पीडा सहेर बस्थिन्।

एकदिन चौतारीमा यस्तै गफ चलिरहेको थियो। राम नारान बाजे हौसिएर भन्दै थिए, "हिजो दालमा नुन चर्को भएछ। त्यही निहुँमा चार वचन सुनाएर एक झापड दिएँ। आँखा त नील्लै भएछ बुढीको, अब हेर्नुहोला, एक हप्तासम्म चुं पनि गर्ने छैन, तिमीहरुको बजैले! नाती खेलाएर कुनामा बस्दैछे|"

त्यहीबेला, शहरबाट छुट्टीमा घर आएका, गाउँकै पढेलेखेका नवयुवक रमेशले बाजेको गफ सुने। उसलाई बाजेको कुरा पटक्कै मन परेन। उसले नम्र तर दृढ स्वरमा भन्यो, "बाजे, माफ गर्नुहोला, सानो मुख, ठूलो कुरो नभन्नुस है, तर तपाईंले यो कुन बहादुरीको कुरा गर्नुभएको? आफ्नो शारीरिक शक्ति आफूभन्दा कमजोर, त्यसमाथि जीवनभर साथ दिने आफ्नै श्रीमतीमाथि प्रयोग गर्नु त कायरता हो नि। यसरी कुटेर, पिटेर तपाईंले कस्तो इज्जत कमाउनुभयो?" थुक्क कायर बुढा! भनेर खुरुक्क हिंड्यो।

रमेशको कुराले चौतारीमा सन्नाटा छायो। राम नारान बाजेको हावाले फुलेको छाती खुम्चियो। उनको अनुहार नीलो कालो भयो। उनले केही बोल्न खोजे तर शब्द निस्किएन। अरु दिन बाजेको कुरामा हाँस्नेहरु पनि आज चुपचाप थिए, कतिपयको अनुहारमा लाज मिसिएको देखिन्थ्यो। अनि बिस्तारै जांड रक्सी स्वात्त पार्दै केही नभनी गफ सुन्ने फोकटका हरि लट्ठकहरु सबैले चौतारी नै खाली हुने गरी राम नारान बाजेलाई छाडेर हिंडे। बाजेको मनमा चसक्क भयो।

त्यसदिनदेखि राम नारान बाजेको चौतारीको गफ सुन्ने र फोकटमा खाने श्रोताहरु पनि कम भयो। गाउँलेहरूले पनि बुझे, श्रीमतीलाई कुटेर पिटेर फुर्ति लगाउनेहरू वास्तवमा भित्रदेखि खोक्रा र कायर हुन्छन्। समाजमा त्यस्ता व्यक्तिहरूको साँचो इज्जत हुँदैन, बरु उनीहरू हाँसो र घृणाका पात्र बन्छन्। साँचो सम्मान र इज्जत त प्रेम, सद्भाव र आपसी समझदारीबाट मात्र कमाइन्छ, घरेलु हिंसाबाट कदापि होइन। अस्तु।